Khi chúng tôi đến thị xã Kỳ Anh (nay là xã Kỳ Anh), Hà Tĩnh hỏi cách ra đảo Hòn Chim, hết thảy mọi người đều lắc đầu không biết và chỉ ra xã ven biển Kỳ Lợi (nay là phường Vũng Áng, Hà Tĩnh). Tìm gặp một số người dân ở các thôn Hải Thanh, Đông Yến (cũ), cũng chỉ lắc đầu: "Chỉ khi nào biển thật lặng, mới có vài thuyền nhỏ dám ra đó đánh cá. Đây là bãi ngang, không có tàu to". Vài người già thật lòng: "Vùng biển ngoài ấy rất dữ, sóng gió bất thường, không nên ra...".
Cảng Sơn Dương nhìn thẳng ra Hòn Chim, hình chụp từ trực thăng quân sự
Sau cùng, chúng tôi tìm được 1 người dân chấp nhận đưa ra đảo, với giá tiền khá cao, nhưng "đi cùng thuyền đánh cá, họ xong việc mới được về cùng". Nhận thấy chuyến đi không đảm bảo an toàn, chúng tôi đành gọi điện cho Thủ trưởng Bộ Tư lệnh Bộ đội biên phòng, nhờ Bộ đội biên phòng Hà Tĩnh giúp đỡ.
Mũi Ròn cách Hòn Chim gần 6 km theo đường chim bay, hình chụp từ trực thăng quân sự
Được liên hệ với đại tá Nguyễn Thái Bình, Chính ủy Bộ đội biên phòng Hà Tĩnh (nay là Chính ủy Ban Chỉ huy Bộ đội biên phòng, thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Hà Tĩnh), chúng tôi đặt vấn đề bộ đội quản lý địa bàn tìm thuê giúp tàu đảm bảo an toàn và ngư dân thông thuộc luồng lạch đưa ra điểm A13 (Hòn Chim).
Tàu KN-106 của Kiểm ngư Việt Nam trực bảo vệ chủ quyền và ngư trường trên vùng biển Sơn Dương - Vũng Áng - Hòn Chim, hình chụp từ trực thăng quân sự
Đại tá Nguyễn Thái Bình rất nhiệt thành gọi điện xuống Ban Chỉ huy Đồn biên phòng cửa khẩu cảng Vũng Áng – Sơn Dương, chỉ đạo giúp đỡ nhóm phóng viên tác nghiệp và dặn: "Đi từ cảng Vũng Áng, tàu thuyền đỡ vất vả hơn Kỳ Anh".
Hòn Chim nằm cách mũi Ròn (phần giáp biển của núi Chúa, thuộc xã Kỳ Lợi, Kỳ Anh, Hà Tĩnh cũ) khoảng 5,6 km về phía tây theo đường chim bay. Cách đảo Sơn Dương nằm sát bờ, khoảng 2,8 km và cách bờ biển Hải Thanh khoảng 7,7 km.
Toàn cảnh Hòn Chim
Từ cảng quốc tế Lào – Việt, trong Khu kinh tế Vũng Áng, chúng tôi đi cùng đội tuần tra của Trạm kiểm soát biên phòng cửa khẩu cảng Vũng Áng, xuống tàu gỗ đánh cá, anh em biên phòng thuê của người dân. Tàu chạy men theo núi Chúa thuộc dãy Hoành Sơn, vòng lên hướng tây bắc ra đến tận mũi Ròn, sau đó mới nhắm thẳng hướng đông ra đảo Hòn Chim, ngang qua đảo Sơn Dương.
Do nhiều đá ngầm, dòng chảy xiết dưới biển nên tàu cá không cập được vào đảo, phải thả thuyền thúng để tiếp cận và đổ bộ lên Hòn Chim
Sau gần 2 tiếng đồng hồ ngược sóng, chiếc thuyền gỗ chở chúng tôi cũng chật vật tới vùng nước ven Hòn Chim. Đây là quần thể gồm 4 khối đá xếp cạnh nhau, ngăn cách bằng 2 vực sâu và độ cao khoảng 50 – 60 m. Duy nhất khối hình chóp nhọn phía tây có một số cây bụi mọc trên ngọn, còn lại trơ trụi xơ xác.
Khối đá cao nhất nằm phía tây Hòn Chim có một số cây bụi mọc trên
Đặc biệt, đảo là nơi sinh sống của rất nhiều loài chim. Có lẽ vì thế được gọi là Hòn Chim (người dân địa phương gọi là hòn Con Chim, hòn Cồn Chim).
Hòn Chim, nhìn từ khối đá phía đông
Thời điểm chúng tôi ra Hòn Chim là cuối tháng 5.2025, mặc dù thời tiết biển bình thường, nhưng càng đến gần Hòn Chim, sóng càng lớn. Thông thường, các đảo lớn nhỏ đều có hướng tránh sóng, nhưng do 4 khối đá của Hòn Chim nằm theo hình gãy khúc từ đông bắc sang hướng tây, nên thuyền của chúng tôi không tìm được điểm tránh sóng từ hướng đông ập vào, phải thả trôi ở hướng tây.
Rất nhiều loại chim biển sinh sống trên đảo Hòn Chim
Thuyền thúng được thả xuống, mỗi chuyến 3 người đổ bộ lên khối đá hướng tây có chóp cao nhất. Bờ đá cao, trơn nhẫy, tua tủa vỏ sò sắc như dao cạo và nhất là sóng đập ầm ầm, khiến việc tiếp cận và nhảy lên cực kỳ nguy hiểm.
Chim trên đảo Hòn Chim chủ yếu là hải âu và chim nhạn biển
Ở khối đá lớn nhất phía đông bắc, ngoài việc khó đổ bộ, còn phải bám theo vách đá, tìm đường leo lên đỉnh và lại tiếp tục xuống bờ đá phía ngoài để tiếp cận các mốc định hướng do Tổng cục Địa chính (nay Cục Đo đạc bản đồ và thông tin địa lý Việt Nam, thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đặt từ những năm 1990.
Việc leo lên điểm cao của đảo rất khó khăn do vách đá dựng đứng và kết cấu phức tạp
Mốc đánh dấu điểm tọa độ quốc gia trên Hòn Chim, được xây dựng ngày 1.12.1994
Sau gần 1 tiếng lần mò, chúng tôi cũng tìm được mốc trên điểm cao của khối đá phía đông bắc, ghi "Điểm tọa độ quốc gia, điểm GPS, 26959" do Tổng cục Địa chính hạ đặt, ngày 1.12.1994.
Mốc định hướng điểm cơ sở A13 và mốc xác định điểm cơ sở lãnh hải A13 trên Hòn Chim
Mốc định hướng bị nứt gãy, nhưng vẫn đọc được các thông tin ghi trên
Ở bờ đá phía dưới (hướng bắc) là mốc định hướng ĐH-A13. Cách đó chừng 50 m, về phía đông bờ đá là mốc tọa độ điểm xác định cơ sở lãnh hải, ghi "XĐCSLH – A13" bị sóng bào mòn, chỉ còn rõ điểm GPS.
Mốc tọa độ điểm xác định cơ sở lãnh hải, ghi "XĐCSLH – A13" bị sóng bào mòn, chỉ còn rõ điểm GPS
Trung tá Đinh Hữu Giang, Trạm trưởng trạm kiểm soát biên phòng cửa khẩu Cảng Vũng Áng – Sơn Dương (Ban Chỉ huy biên phòng cửa khẩu cảng Vũng Áng – Sơn Dương, Bộ đội Biên phòng tỉnh Hà Tĩnh) lau chùi kiểm tra thông tin trên mốc tọa độ điểm xác định cơ sở lãnh hải A13
Trung tá Đinh Hữu Giang, Trạm trưởng trạm kiểm soát biên phòng cửa khẩu Cảng Vũng Áng – Sơn Dương (Ban Chỉ huy biên phòng cửa khẩu cảng Vũng Áng – Sơn Dương, Bộ đội Biên phòng tỉnh Hà Tĩnh), cho biết: "Lần đầu tiên lên được Hòn Chim và giờ mới biết trên đảo có các mốc định hướng điểm cơ sở quốc gia A13".
Người dân phường Vũng Áng (xã Kỳ Lợi cũ) khai thác hàu trên Hòn Chim
Khi lên Hòn Chim, chúng tôi cũng gặp 2 người dân ở xã Kỳ Lợi (cũ) lên đảo để khai thác hàu và nhặt trứng chim. Những người dân này cho hay, vùng biển Hòn Chim rất dữ, phải thông thuộc luồng lạch – con nước, mới tiếp cận được. Cuối tháng 3.2024, anh Dương Văn Toán và vợ là Phạm Thị Làn (cùng ở phường Kỳ Thịnh, thị xã Kỳ Anh, Hà Tĩnh cũ), đã gặp nạn, bị sóng cuốn trong khi đánh bắt hải sản cạnh Hòn Chim, gần 1 tuần sau, ngành chức năng mới tìm thấy đủ 2 thi thể.
Trứng chim biển trong các kẽ đá trên Hòn Chim
Thực tế, trong quá trình tác nghiệp tại Hòn Chim, chúng tôi đã bị sóng lớn ùa vào thuyền thúng làm hỏng 2 máy ảnh và suýt nguy hiểm đến tính mạng. Khi về bờ, một số ngư dân cho rằng, vùng biển Hòn Chim thường có giông lốc bất thường, dòng chảy xiết ngầm quanh đảo, nên các tàu thuyền ít ra đó đánh bắt hải sản. Thi thoảng mới có thuyền dám ra và lên đảo nhặt trứng chim, bắt ốc...
Bộ đội Biên phòng Hà Tĩnh xác định tọa độ điểm A13 trên thực địa
Cũng chính vì sự khắc nghiệt, nguy hiểm mà trên đảo mới có nhiều loại chim sinh sống từ bao đời nay và người dân gọi đảo này là Hòn Chim, Hà Tĩnh.
PV Báo Thanh Niên bên mốc tọa độ quốc gia trên điểm cao nhất Hòn Chim
Chứng kiến nhóm phóng viên trải qua những phút nguy hiểm, việc hư hỏng phương tiện nhưng vẫn quyết tâm tác nghiệp... Ban Chỉ huy biên phòng cửa khẩu cảng Vũng Áng – Sơn Dương, Bộ đội Biên phòng tỉnh Hà Tĩnh đã tài trợ, giúp đỡ khoản tiền thuê tàu cá ngư dân ra vào Hòn Chim. Một số anh em bộ đội biên phòng, chia sẻ: "Gặp Báo Thanh Niên mới biết Hòn Chim là điểm A13...".
Hòn Chim nhìn từ tàu đánh cá
Do cả 2 máy ảnh bị rơi hỏng, flycam bị ngấm nước biển và tác động tâm lý sau khi gặp nạn, chúng tôi quyết định về lại Hà Nội, bay vào lại TP.HCM, tìm cách ra các điểm cơ sở còn lại trên vịnh Bắc bộ trong những chuyến công tác sau.
Mai Thanh Hải - Nguyễn Quỳnh Anh